Όγκοι της υπόφυσης
Οι όγκοι της υπόφυσης ή αδενώματα αποτελούν τον τέταρτο πιο συχνό τύπο όγκου του εγκεφάλου μετά από τα γλοιώματα, τα μηνιγγιώματα και τα σβανώματα. Τα αδενώματα αποτελούν την πιο συχνή πάθηση της υπόφυσης. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων είναι καλοήθη, ενώ, ανάλογα με το αν εκκρίνουν ή όχι ορμόνες, διακρίνονται σε λειτουργικά και μη λειτουργικά.
Συμπτώματα
Οι όγκοι που είναι μικρότεροι του ενός εκατοστού συνήθως είναι λειτουργικοί. Η διάγνωσή τους βασίζεται στην ύπαρξη αυξημένων επιπέδων υποφυσιακών ορμονών στο αίμα, που προκαλούν αλλαγές στο σώμα του ασθενούς. Τα αδενώματα που είναι μεγαλύτερα του ενός εκατοστού, συνήθως είναι μη λειτουργικά και τα συμπτώματα προέρχονται από την πίεση που ασκείται στις φυσιολογικές δομές του εγκεφάλου. Πιο συχνά πιέζονται τα οπτικά νεύρα και ο ασθενής αναφέρει αρχικά απώλεια της περιφερικής όρασης και, στη συνέχεια, της κεντρικής. Η παρουσία τριών ή παραπάνω συμπτωμάτων είναι ενδεικτική παρουσίας αδενώματος της υπόφυσης:
• Διαταραχές όρασης
• Κεφαλαλγία εντοπιζόμενη στο μέτωπο
• Διαταραχές της όσφρησης
• Ναυτία ή έμετοι
• Σεξουαλική δυσλειτουργία
• Κατάθλιψη
• Κούραση
• Διαταραχές γονιμότητας
• Προβλήματα στην ανάπτυξη
• Οστεοπόρωση
• Διαταραχές βάρους
• Αρθραλγία
• Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα
• Διαταραχές εμμήνου ρήσης
• Εμμηνόπαυση
• Μυϊκή αδυναμία
• Γαλακτόροια
Διάγνωση
Η διαγνωστική προσέγγιση ξεκινά με τη λήψη ιστορικού σε συνδυασμό με λεπτομερή νευρολογική εξέταση η οποία περιλαμβάνει και τον έλεγχο των οπτικών πεδίων. Στην περίπτωση υποψίας αδενώματος της υπόφυσης, απαραίτητες είναι και οι αιματολογικές εξετάσεις που θα επιβεβαιώσουν την ή μη ύπαρξη λειτουργικού αδενώματος. Τέλος, οι απεικονιστικές εξετάσεις, μαγνητική και αξονική εγκεφάλου, είτε με είτε χωρίς τη χορήγηση σκιαγραφικού, θα δώσουν πληροφορίες για το μέγεθος και τη θέση του όγκου.
Αντιμετώπιση
Η διασφηνοειδική προσπέλαση περιλαμβάνει την πρόσβαση στον όγκο μέσω της ρινός με τη χρήση μικροσκοπίου ή ενδοσκοπίου. Η κρανιοτομή σπάνια χρησιμοποείται καθώς η διασφηνοειδική προσπέλαση είναι καλύτερα ανεκτή για τον ασθενή, με λιγότερες επιπλοκές και επιτρέπει να βρεθεί σπίτι του ο ασθενής σε 2-3 ημέρες.
Όταν ο όγκος δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά χειρουργικά ή με τη χορήγηση φαρμάκων τότε η ακτινοθεραπεία θεωρείται ο κατάλληλος τρόπος αντιμετώπισης.
Τρεις είναι οι τύποι ακτινοθεραπείας:
• Η συνήθης ακτινοθεραπεία με τη χρήση φωτονίων, ένα κύκλο θεραπείας των 5 ημερών, για 5 εβδομάδες
• Η χρήση πρωτονίων, που φέρουν μεγαλύτερη δόση ακτινοβολίας και έχουν καλύτερα αποτελέσματα
• Gamma Knife, που συνδυάζει την κλασσική ακτινοβολία που όμως στοχεύεται με μεγάλη ακρίβεια αποφεύγοντας τη βλάβη στο γειτονικό υγιές εγκεφαλικό παρέγχυμά.
Η φαρμακευτική αντιμετώπιση μπορεί να συρρικνώσει τον όγκο και να ελέγξει τα συμπτώματα. Έτσι για τα προλακτινώματα που αποτελούν τους πιο συχνούς όγκους της υπόφησης χρησιμοποιούνται η βρωμοκρυπτίνη και η καπεργκολίνη. Στα μικροαδενώματα γίνεται έναρξη ντοπαμίνης, και αν δεν υπάρξει ανταπόκριση τότε σχεδιάζεται χειρουργική αντιμετώπιση εντός 6-12 μηνών από την έναρξή της. Σε περίπτωση έκκρισης αυξητικής ορμόνης μπορούν να χρησιμοποιηθούν άλλες ουσίες όπως η οκρεοτίδη. Στα αδενώματα που εκκρίνουν ΑCTH και προκαλούν σύνδρομο Cushing χρησιμοποιούνται άλλα φάρμακα όπως είναι η κετοκοναζόλη.