Μηνιγγίωμα

Τα μηνιγγιώματα είναι οι πιο συχνοί ενδοκρανιακοί όγκοι. Εξορμώνται απο τα κύτταρα της αραχνοειδούς μήνιγγας, μιας εκ των τριών μεμβρανών που περιβάλλουν τον εγκέφαλο. Οι άλλες δύο είναι η σκληρά μήνιγγα (εξωτερικά) και η χοριοειδής, η οποία βρίσκεται σε άμεση επαφή με τον εγκέφαλο. Τα μηνιγγιώματα είναι στην πλειοψηφία τους καλοήθεις όγκοι, οι οποίοι μπορεί ωστόσο να γίνουν απειλητικοί για την ζωή, εάν δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως.

Συνήθως, είναι μονήρεις όγκοι, αλλά μπορούν να παρουσιαστούν ταυτόχρονα στον εγκέφαλο και τη σπονδυλική στήλη. Ανάλογα με την εντόπισή τους διακρίνονται στους εξής τύπους:

• Σηραγγώδους κόλπου
• Γεφυροπαραγκεφαλιδικής γωνίας
• Κυρτότητας του εγκεφάλου
• Ινιακού τρήματος
• Ενδοκογχικά
• Ενδοκοιλιακά
• Οσφρητικής αύλακος
• Παραοβελιαία
• Πτέρυγας του σφηνοειδούς οστού
• Οπίσθιου βόθρου
• Αποκλίματος
• Υπερεφιππιακά

Σταδιοποίηση

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, υπάρχουν 15 διαφορετικοί τύποι μηνιγγιωμάτων. Η αναγνώρισή τους βασίζεται στα κυτταρικά χαρακτηριστικά τους, όπως αυτά αναγνωρίζονται στο μικροσκόπιο.

Τα άτυπα μηνιγγιώματα αντιπροσωπεύουν το 18% του συνόλου. Παρουσιάζουν αυξημένο αριθμό κυτταρικών ανωμαλιών, μεγαλώνουν γρήγορα και έχουν την τάση να διεισδύσουν στο φυσιολογικό εγκεφαλικό παρέγχυμα. Τα άτυπα μηνιγγιώματα έχουν υψηλότερο ποσοστό υποτροπής σε σχέση με τα καλοήθη μηνιγγιώματα.

Τα κακοήθη μηνιγγιώματα παρουσιάζουν ακόμα μεγαλύτερο αριθμό κυτταρικών ατυπιών σε σχέση με τα άτυπα, εισβάλλουν σχεδόν πάντα στο φυσιολογικό εγκεφαλικό παρέγχυμα και εμφανίζουν το πιο υψηλό ποσοστό υποτροπής.

Παράγοντες κινδύνου

Τα μηνιγγιώματα εμφανίζονται πιο συχνά στους ενήλικες, κυρίως άνω των 65 ετών. Η έκθεση στην ιονίζουσα ακτινοβολία, κυρίως σε υψηλές δόσεις, είναι ένας από τους παράγοντες κινδύνου στην ανάπτυξη μηνιγγιώματος. Έχει παρατηρηθεί σε πολλές μελέτες ότι πανοραμικές ακτινογραφίες στόματος συνδέονται με συχνότερη εμφάνιση μηνιγγιωμάτων.
Η νευροινωμάτωση τύπου δύο, μια γενετική ανωμαλία, συνδέεται με αυξημένο αριθμό κακοήθων ή πολλαπλών μηνιγγιωμάτων.
Πολλαπλές μελέτες έχουν αναδείξει τη συσχέτιση εμφάνισης μηνιγγιωμάτων με τις ορμόνες, και πιο συγκεκριμένα:
• Πιο συχνή είναι η εμφάνιση μηνιγγιωμάτων σε γυναίκες στην αναπαραγωγική ηλικία σε σχέση με τους άνδρες
• Έχουν ανιχνευθεί υποδοχείς ορμονών (προγεστερόνης, ανδρογόνων και οιστρογόνων) σε σημαντικό αριθμό μηνιγγιωμάτων
• Υπάρχει σύνδεση του καρκίνου του μαστού με τα μηνιγγιώματα
• Η ανάπτυξη μηνιγγιωμάτων σχετίζεται με την εγκυμοσύνη και την έμμηνο ρήση.

Συμπτώματα
Τα μηνιγγιώματα συνήθως δεν παρουσιάζουν άμεσα συμπτώματα καθώς μεγαλώνουν αργά. Τα πρώτα συμπτώματα ξεκινούν να εμφανίζονται όταν ο όγκος έχει ήδη λάβει σημαντικές διαστάσεις και οφείλονται κυρίως στην πίεση του φυσιολογικού εγκεφαλικού παρεγχύματος.
Σε αρκετές περιπτώσεις, οι όγκοι ανακαλύπτονται τυχαία, όταν ο ασθενής υποβάλλεται σε απεικονιστικό έλεγχο για άλλους λόγους.

Τα συμπτώματα σχετίζονται με το μέγεθος και τη θέση τους, ενώ τα πιο συχνά είναι:

• Κεφαλαλγία
• Επιληπτικές κρίσεις
• Διαταραχές συμπεριφοράς
• Υπνηλία
• Διαταραχές επιπέδου συνείδησης
• Μυϊκή αδυναμία
• Διαταραχές οράσεως
• Διαταραχές ακοής, ισορροπίας
• Ναυτία, εμετοί

Όπως προαναφέρθηκε τα συμπτώματα εξαρτώνται από τη θέση τους και από το μέγεθος τους. Συγκεκριμένα:

• Τα μηνιγγιώματα του δρεπάνου και τα παραοβελιαία σχετίζονται με διαταραχές στη σκέψη και στη μνήμη ενώ αν εντοπίζονται πιο κοντά στη μέση γραμμή σχετίζονται με επιληπτικές κρίσεις και μυϊκή αδυναμία.
• Τα μηνιγγιώματα της κυρτότητας σχετίζονται συχνότερα με επιληπτικές κρίσεις, κεφαλαλγία και νευρολογικές διαταραχές.
• Τα μηνιγγιώματα της οσφρητικής αύλακος σχετίζονται με απώλεια της όσφρησης, ενώ αν είναι μεγάλων διαστάσεων μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές στην όραση.
• Τα υπερεφιππιακά μηνιγγιώματα σχετίζονται με διαταραχές στην όραση λόγω πίεσης του οπτικού νεύρου
• Τα μηνιγγιώματα του οπισθίου βόθρου σχετίζονται με διαταραχές στην ισορροπία και στην ακόη λόγω πίεσης των εγκεφαλικών νεύρων.
• Τα ενδοκοιλιακά μηνιγγιώματα μπορούν να προκαλέσουν απόφραξη στη φυσιολογική ροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού, αποφρακτικός υδροκέφαλος.
• Τα ενδοκογχικά μηνιγγιώματα προκαλούν αύξηση στην πίεση του οφθαλμού, προκαλώντας διαταραχές στην όραση.
• Τα μηνιγιώματα της σπονδυλικής στήλης μπορούν να προκαλέσουν άλγος τοπικά, ή στην κατανομή της νευρικής ρίζας που εμπλέκεται στο μηνιγγίωμα.

Διάγνωση
Η διάγνωση των μηνιγγιωμάτων στηρίζεται κυρίως στις απεικονιστικές εξετάσεις (αξονική ή μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου) με ή χωρίς σκιαγραφικό. Ασφαλώς, οι παραπάνω εξετάσεις σχετίζονται με τη νευρολογική εικόνα πριν καταλήξει ο Νευροχειρουργός στην τελική διάγνωση.

Η τελική δίαγνωση πραγματοποιείται με αναγνώριση του ιστολογικού τύπου του όγκου. Αυτό επιτυγχάνεται με βιοψία, πριν ή μετά την χειρουργική εκτομή του όγκου.

Αντιμετώπιση
Τα μηνιγγιώματα είναι συνήθως καλοήθεις όγκοι με σαφή όρια σε σχέση με το φυσιολογικό εγκέφαλο. Αυτό το χαρακτηριστικό καθιστά ευκολότερη την ολική χειρουργική αφαίρεσή τους.

Όταν αυτό δεν είναι εφικτό, ο Νευροχειρουργός θα αφαιρέσει ικανή ποσότητα του όγκου ώστε να υφεθούν τα συμπτώματα και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής του ασθενούς.

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι ασθενείς παρακολουθούνται χωρίς να είναι ανάγκη η χειρουργική επέμβαση, κι αυτό διότι:

• Τα συμπτώματα είναι σχεδόν ανύπαρκτα ή ελάχιστα και δεν επηρεάζουν την καθημερινότητα των ασθενών.
• Διότι οι ασθενείς είναι μεγάλης ηλικίας και τα συμπτώματα εξελίσσονται βραδέως.
• Οι ασθενείς με άλλα σημαντικά υποκείμενα νοσήματα δεν μπορούν να υποβληθούν σε χειρουργείο.
• Δεν επιθυμούν οι ίδιοι οι ασθενείς να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση.

Οι ασθενείς που δεν μπορούν να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση, μπορούν να υποβληθούν σε θεραπεία με ακτινοβολία.
Η χημειοθεραπεία σπανίως χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση των μηνιγγιωμάτων.

Πρόγνωση
Ο πιο σημαντικός προγνωστικός παράγοντας για τους ασθενείς με μηνιγγίωμα είναι η ηλικία. Πιο συγκεκριμένα οι ενήλικοι ασθενείς μικρότερης ηλικίας παρουσιάζουν καλύτερη πρόγνωση σχέση με τους γηραιότερους. Επίσης, καλύτερη πρόγνωση έχουν οι ασθενείς στους οποίους αφαιρείται ολόκληρος ο όγκος.