Υδροκεφαλία

Πρόκειται για μια παθολογική κατάσταση κατά την οποία αυξάνεται ο όγκος του εγκεφαλονωτιαίου υγρού εντός των κοιλοτήτων του εγκεφάλου. Το εγκαφαλονωτιαίο υγρό κυκλοφορεί εντός του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού με σκοπό
α)να προστατέψει τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό
β)να μεταφέρει θρεπτικά συστατικά και να απομακρύνει τα επιβλαβή

Η συνεχής ροή μεταξύ του εγκεφάλου και της σπονδυλικής στήλης βοηθά στην εξισορρόπηση της πίεσης στον εγκέφαλο.

Η αύξηση του όγκου του εγκεφαλονωτιαίου υγρού μπορεί να οφείλεται είτε σε αυξημένη παραγωγή, είτε σε μειωμένη απορρόφηση, είτε σε καταστάσεις που δεν επιτρέπουν τη φυσιολογική ροή του υγρού. Ο υδροκέφαλος μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, πιο συχνά όμως συναντάται σε ενήλικες άνω των 60 ετών.

Αίτια
Πολλές φορές δεν είναι γνωστός ο λόγος που αναπτύσσεται υδροκέφαλος. Υπάρχει ο κληρονομικός υδροκέφαλος, αυτός που αναπτύσσεται σε περίπτωση άλλων εγκεφαλικών ανωμαλιών όπως εγκεφαλοκήλη ή δισχιδής ράχη. Ο υδροκέφαλος μπορεί όμως να προκύψει απο εγκεφαλική αιμορραγία, μηνιγγίτιδα, όγκο νευρικού συστήματος και τραυματισμό. Ο υδροκέφαλος μπορεί να διακριθεί στις παρακάτω κατηγορίες:
• Επίκτητος υδροκέφαλος που παρουσιάζεται στους ενήλικες και είναι συνέπεια τραυματισμού ή νόσου
• Συγγενής υδροκέφαλος που παρουσιάζεται στο νεογέννητο και είναι αποτέλεσμα γενετικών ανωμαλιών
• Επικοινωνών υδροκέφαλος, που μπορεί να οφείλεται είτε σε δυσαπορρόφηση είτε σε αυξημένη παραγωγή του εγκεφλονωτιαίου υγρού
• Αποφρακτικός υδροκέφαλος, όπου υπάρχει εμπόδιο στη φυσιολογική ροή του υδροκεφάλου
• Υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης, παρουσιάζεται συνήθως στους ηλικιωμένους, με φυσιολογική πίεση αλλά αυξημένες διαστάσεις των κοιλιών
• Υδροκέφαλος ex vacuo ή λόγω ατροφίας όπου λόγω αυξημένης ατροφίας του εγκεφαλικού παρεγχύματος ο όγκος του εγκεφαλονωτιαίου υγρού είναι αυξημένος

Συμπτώματα
Τα συμπτώματα ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία:

Βρέφη
• Κρανίο αυξημένων διαστάσεων
• Αυξημένη περίμετρος κρανίου
• Πηγές του κρανίου υπό τάση λόγω της αυξημένης ενδοκράνιας πίεσης
• Εμφανείς φλέβες του κρανίου
• Στροφή βλέμματος προς τα κάτω
• Υπνηλία
• Ευερεθιστότητα
• Επιληπτικές κρίσεις
• Εμετοί

Παιδιά
• Ναυτία, εμετοί
• Οίδημα οπτικής θηλής
• Διπλωπία
• Διαταραχές ισορροπίας
• Διαταραχές στην ανάπτυξη
• Διαταραχές προσωπικότητας
• Απώλεια ούρων
• Επιληπτικές κρίσεις
• Απώλεια όρεξης

Ενήλικες
• Κεφαλαλγία
• Έμετοι, ναυτία
• Διαταραχή ισορροπίας
• Ληθαργικότητα
• Απώλεια ούρων
• Διαταραχές όρασης
• Διαταραχές μνήμης
• Άνοια
• Διαταραχές όρασης

Διάγνωση
Όταν υπάρχει υποψία υδροκεφάλου, τα πρώτα βήματα στη διάγνωση είναι η λήψη αναλυτικού ιστορικού και η λεπτομερής νευρολογική εξέταση. Η διάγνωση στη συνέχεια επιβεβαιώνεται με απεικονιστικές εξετάσεις, μαγνητική και αξονική εγκεφάλου, μέτρηση ενδοκράνιας πίεσης, και οσφυονωτιαία παρακέντηση.

Αντιμετώπιση
Ο υδροκέφαλος μπορεί να αντιμετωπιστεί με διαφόρους τρόπους ανάλογα με το αίτιο που τον έχει προκαλέσει. Έτσι αν πρόκειται για αποφρακτικό υδροκέφαλο η χειρουργική αφαίρεση του προβλήματος θα επαναφέρει τη φυσιολογική ροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού. Πιο συχνά όμως τοποθετείται βαλβιδικός μηχανισμός είτε κοιλιοπεριτοναϊκός όπου παρακάμπτεται η φυσιολογική ροή του πλεονάζοντος υγρού απο τον εγκέφαλο στην κοιλιακή χώρα ή οσφυοπεριτοναϊκης βαλβίδος οπου το εγκεφαλονωτιαίο υγρό παρακάμπτεται απο την οσφύ στην κοιλιακή χώρα.
Όταν τοποθετηθεί η βαλβίδα, μένει στη θέση της για όλη τη ζωή του ασθενούς. Η ενδοσκοπική τρίτη κοιλιοστομια αποτελεί μια τρίτη μέθοδο αντιμετώπισης του υδροκεφάλου που εφαρμόζεται σε περιορισμένο αριθμό ασθενών άλλα εξετάζεται η εφαρμογή της σε ολοένα και πιο ευρύ αριθμό ασθενών με αποφρακτικό και μη υδροκέφαλο.
Καθώς ο υδροκέφαλος είναι μια κατάσταση που συνοδεύει τον ασθενή για όλη του τη ζωή, μετά την τοποθέτηση βαλβίδος είναι απαραίτητο να παρακολουθείται ο ασθενής συστηματικά με απεικονιστικές εξετάσεις όπως αξονική, μαγνητική εγκεφάλου και ακτινογραφίες. Ο ασθενής θα πρέπει άμεσα να απευθυνθεί στον Ιατρό του εάν εμφανίσει κάποιο από τα παρακάτω συμπτώματα:
• Οίδημα, ερυθρότητα, ευαισθησία στο δέρμα κατά μήκος συστήματος της κοιλιοπεριτοναϊκης βαλβίδος
• Ευερεθιστότητα, εκνευρισμός
• Ναυτία, έμετοι, διπλωπία, κεφαλαλγία
• Πυρετός
• Επανεμφάνιση παρόμοιων συμπτωμάτων οπώς αυτών προεγχειρητικά

Πρόγνωση
Η πρόγνωση εξαρτάται απο το αίτιο του υδροκεφάλου, απο τη βαρύτητα των συμπτωμάτων και απο τη χρονιότητα αυτών. Εάν για παράδειγμα ο υδροκέφαλος οφείλεται σε εμπόδιο στη φυσιολογική ροή του εγκεφαλονωταίου υγρού και αυτό αφαιρεθεί χειρουργικά τότε θα υπάρξει ίαση και η τοποθέτηση βαλβίδος δε θα είναι απαραίτητη.

Σε περίπτωση υδροκεφάλου φυσιολογικής πιέσεως, η άνοια μπορεί να αναστραφεί με την τοποθέτηση βαλβίδος.

Ο γενικός κανόνας πάντως είναι ότι όσο πιο νωρίς διαγνωστεί ο υδροκέφαλος και όσο πιο γρήγορα αντιμετωπιστεί, τόσο πιο πολλές είναι οι πιθανότητες επιτυχούς θεραπείας και αναστροφής των συμπτωμάτων με τη διόρθωση της ροής του εγκεφαλονωταίου υγρού